Can thiệp đặt stent động mạch cảnh: thực hành hiện tại và xu hướng phát triển tương lai

Tóm tắt

Hẹp động mạch (ĐM) cảnh đoạn ngoài sọ là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây đột quỵ thiếu máu não, chiếm đến 15% trên tổng số các nguyên nhân. Ở các bệnh nhân này nếu không được điều trị dự phòng thứ phát thì tỷ lệ tái phát trong vòng 14 ngày đầu lên đến 11,5%. Do đó bên cạnh điều trị nội khoa tối ưu thì can thiệp tái thông ĐM cảnh đóng vai trò quan trọng trong dự phòng tái phát đột quỵ não trên các đối tượng trên.

Đầu những năm 1950, DeBakey lần đầu tiến hành phẫu thuật bóc tách nội mạc ĐM cảnh (CEA). Kể từ đó, CEA đã được chấp nhận rộng rãi như một phương pháp tiêu chuẩn điều trị tái thông ĐM cảnh. Một số thử nghiệm lâm sàng đã chứng minh tính ưu việt của nó so với điều trị nội khoa tối ưu trong phòng ngừa thứ phát. Hơn hai thập kỷ sau đó, vào năm 1981, Klaus Mathias lần đầu tiên thực hiện nong ĐM cảnh bằng bóng qua da. Mặc dù cho kết quả khả quan, nong bóng đơn thuần có tỉ lệ tái hẹp cao, và có thể gây một số biến chứng như lóc tách nội mạc ĐM cảnh và bong mảng xơ vữa gây đột quỵ não. Trên cơ sở các nghiên cứu về lợi ích của stent trong can thiệp ĐM vành, can thiệp đặt stent ĐM cảnh (CAS) đã sớm thay thế cho thủ thuật nong bóng đơn thuần và kể từ năm 1994, CAS đã được áp dụng như một phương pháp tái thông thay thế cho CEA trong nhiều thử nghiệm lâm sàng.

Đặt stent ĐM cảnh ít xâm lấn hơn so với bóc tách nội mạc ĐM cảnh, đồng thời giảm nguy cơ tổn thương dây thần kinh sọ và tụ máu vùng cổ. Phương pháp này cũng có lợi thế hơn bóc tách nội mạc ĐM cảnh ở những bệnh nhân có tổn thương vùng cổ trước đó (do tia xạ, phẫu thuật vùng cổ trước đó), hoặc trong trường hợp vị trí giải phẫu khó tiếp cận (tổn thương ĐM cảnh trong đoạn rất cao, tổn thương ĐM cảnh chung đoạn gần). Đồng thời, những bệnh nhân có nguy cơ cao bị biến chứng tim mạch chu phẫu có thể được hưởng lợi từ can thiệp đặt stent ĐM cảnh do làm giảm nguy cơ nhồi máu cơ tim, là một biến chứng phổ biến sau bóc tách nội mạc ĐM cảnh. Do đó trong 10 năm qua, việc sử dụng CAS đã tăng lên và hiện tại là một thủ thuật thường quy ở các trung tâm can thiệp tim mạch, thần kinh trên toàn thế giới và tại Việt Nam. Bài viết này nhằm cho một cái nhìn tổng quan về  thực hành can thiệp đặt stent ĐM cảnh hiện nay và các xu hướng phát triển trong tương lai.